‘Ik ga met mijn rug tegen de verwarming zitten en haal het stanleymes tevoorschijn. Het snuiven gaat over in hijgen als ik het koude lemmet in mijn onderarm zet en uithaal. Mijn huid scheurt open en het bloed komt gestaag uit de wond zetten. De adrenaline giert inmiddels door mijn lichaam. Zo’n twee centimeter boven de verse wond herhaal ik mijn eerste handeling. Ook nu springt mijn huid uit elkaar. Nog meer bloed. Zo gaat het goed. En nu nog iets dieper. Ik gehoorzaam het stemmetje dat in mijn oor gilt en haal nog harder uit. Ik ga door met snijden totdat ik die warme gloed over me neer voel komen en de rust in mijn hoofd terugkeert. Alsof ik uit een roes ontwaak, schrik ik als ik naar mijn rechterarm kijk.”
De rillingen lopen over mijn rug als ik dit hartverscheurende fragment lees uit het boek ‘DAADKRACHT’ dat Anika Rooke aan het schrijven is. Ze krijgt op haar 18e de diagnose: ‘borderline, persoonlijkheidsstoornis’. Anika is klein van gestalte en heeft lieve pretogen. Ze zegt zich na zestien jaar therapie weer gelukkig te voelen. We ontmoeten elkaar in Utrecht waar ik voor de Stichting Borderline een bijeenkomst voorzit van vier vrouwen. Ze kampen al jaren met borderline en willen daar graag tekst en uitleg over geven. Ook de naasten komen aan het woord.
Borderline betekent ‘grens’ omdat men er vroeger van uitging dat de aandoening een grensgeval was tussen degenen die lijden aan een neurose en zij die te maken krijgen met een psychose. Bij een neurose gaat het om dwanghandelingen, zoals eetstoornissen of zelfverminking. Bij een psychose kan er sprake zijn van wanen en hallucinaties.
In ons land hebben zo’n 200.000 mensen de diagnose borderline gekregen. Voor het overgrote deel zijn dat vrouwen, maar ook mannen hebben de stoornis. Kenmerken zijn een negatief zelfbeeld, stemmingswisselingen en impulsief gedrag. Mensen met borderline doen vaak drieste dingen zonder daar direct de consequenties van te doorzien. Agressie (vooral bij mannen) overmatig alcoholgebruik en verlatingsangst behoren tot het patroon. Maar er is ook een scala van veel mildere verschijningsvormen.
“Dus jullie zijn knettergek?” vraag ik de vier dames die ik ga spreken. Het is een gewaagd openingszinnetje. Mijn hart zit in mijn strot. Je maakt nu eenmaal makkelijker grappen over pakweg kalknagels dan over psychische problemen.
De vrouwen barsten in lachen uit. Het ijs is gebroken, een aangrijpend gesprek begint. Soms schiet er een brok in mijn keel als ik de verhalen hoor.
Volgens Anika spelen bij de oorzaken van borderline sociale factoren, opvoeding en een verstoord serotonine-gehalte een rol, maar ook trauma’s in de jeugd. Zo wordt Brenda seksueel misbruikt als ze negen is. Door wie durf ik niet te vragen. Ze draagt het geheim jarenlang met zich mee. Op haar vijftiende stapt haar moeder naar een psychiater en vertelt wat er met haar dochter is gebeurd. “Ze wist het dus,” zegt Brenda.
De dames zeggen veel baat gehad te hebben bij de verschillende therapieën die ze hebben gevolgd. Sommigen herkennen nu de ‘triggers’ die aan hun stemmingswisselingen en razernijaanvallen vooraf gaan. “Ik zie het aan de angstige ogen van mijn man als het weer zover is,” zegt Anika.
Nec Plus Ultra!
Tot hier toe en niet verder scherm ik om mij heen
Kom niet te dichtbij anders gooi ik met een steen
Ik heb een middeleeuwse muur om mij heen gebouwd
Ben als een leeuwin met jongen die naar elke indringer grauwt.
Fragment uit een gedicht van Friedrich Wilhelm van der W.
Friedich, die ik in een eerder stadium spreek, is een sympathieke veertiger. Hij beschouwt zichzelf als een middelmatig borderline geval. Als kind is hij chronisch moe en depressief. Hij heeft driftbuien en geregeld gaat zijn slaapkamer aan diggelen. Zijn moeder is depressief en belandt in psychosen waarbij elk gezinslid een rol wordt toebedeeld. Als Friedrich twaalf is sterft ze aan kanker. Haar dood betekent een gigantische klap voor de puber. Friedrich volgt de speciaal voor borderline-patiënten ontwikkelde therapie van de Amerikaanse Marscha Linehan. Friedrich: “De crux van haar verhaal is dat je direct ingrijpt als er gedachten opkomen die een aanjager kunnen zijn om in een negatieve spiraal terecht te komen. Ik heb dat een jaar lang gedaan en ik heb de zaak nu weer redelijk onder controle.”
Het positieve verhaal staat in schril contrast met de vooroordelen die er over de stoornis bestaan.
“Al jaren zijn we bezig het stigma te bestrijden dat alle mensen met borderline zich snijden. Er zijn heel veel mensen die dat nog nooit hebben gedaan,” schrijft waarnemend voorzitter Hans de Jong van de Stichting Borderline, die jarenlang patiënten bijstond.
Echt journalistiek is het niet, maar voor het eerst van mijn leven word ik spontaan donateur, want de Stichting Borderline kan elke euro goed gebruiken. Het kost minimaal 25 euro per jaar. Dat is 0,48 cent per week. Ideetje, zo voor de kerst?
JAAP VAN DEURZEN
Link naar Stichting Borderline en het gevoerde gesprek: https://stichtingborderline.nl/voor-jou/webinars/