Het is januari 1891 in het Duitse stadje Bielefeld. De straten van de oude binnenstad zijn bedekt met een dikke laag sneeuw. Het is tien graden onder nul. In de achterkamer van zijn apotheek experimenteert de jonge August Oetker met granen, zouten en zuren die hij tot een poeder verwerkt. Het zweet staat dik op zijn bol. Alles wordt nauwkeurig afgewogen. Zijn vrouw Caroline kijkt gespannen toe. ‘Wir schaffen das,’ mompelt ze, terwijl ze hem wanhopig aanstaart. Er zit iets wits in zijn snor. Geduldig wacht ze tot de schaal met cake uit de oven komt. Scheiße! Weer mislukt. De cake is een ingestort misbaksel. ‘O mein Gott,’ jammert ze zachtjes. Bedrukt klimt het jonge stel de bedstee in. ‘Nein Schatz, jetzt nicht, ich habe Kopfweh‘, zegt ze tegen de grijpgrage Guus.
Het is drie februari 1891 en in Bielefeld vriest het nog steeds stevig. Onder het motto ‘de aanhouder wint’, begint August opnieuw en verandert de samenstelling van zijn recept. Met wijd opengesperde ogen kijkt het paar verwachtingsvol naar de oven. De apotheker trekt na een tijdje het ovendeurtje open en jubelt: ‘Donnerwetter!’ Een prachtig gevormde cake staat te dampen voor zijn neus.
Dr. August Oetker is bijna dertig jaar oud en heeft het ultieme recept voor zijn bakpoeder ‘Backin’ gecreëerd. Kaatje en Guus maken een rondedansje en duiken wellustig de mand in. De uitvinder besluit om zijn bakpoeder in kleine hoeveelheden te verpakken. Het is een geniale vondst. De afgemeten zakjes poeder passen precies bij een pond meel. Een perfecte cake bakken is vanaf dat moment voor elke willekeurige koekenbakker een eitje. Dr. Oetker groeit uit tot een van de meest succesvolle merken in de Duitse voedselgeschiedenis. Oké, ik geef het toe. Het is een ietwat lange inleiding om te vertellen dat mijn moeder op mijn verjaardag altijd een cake bakte met behulp van Dr. Oetkers’ toverpoeder, pfff.
17 december 1952 is een koude bewolkte dag. Er valt 8,9 mm neerslag in een periode van 8.3 uur. De zon heeft een snipperdag en (ver)schijnt maar 0.2 uur. Cabaretier Toon Hermans en acteur Rijk de Gooijer worden die dag respectievelijk 36 en 27 jaar oud. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn er vandaag nóg 39304 bofferds in ons land jarig. In Vaticaanstad wordt Paus Frans 87. De kliek kardinalen zit straks geheid met een Dr. Oetker-cakeje op schoot.
(‘Of met een koorknaap, je weet het maar nooit in die contreien,’) sissen boze tongen. Maar dat is flauw, zo vlak voor de kerst, ja toch? Bent u er nog?
Als journalistieke speurneus ben ik eens in de geschiedenis gedoken van het fenomeen ‘verjaardag’. Waarom vieren we dat eigenlijk? Hoe deden ze dat destijds in de oertijd toen er nog geen kalenders waren? Het was de periode dat we vrouwen met een knuppel een kets op hun kanis gaven en ze vervolgens aan hun haren een hol in sleepten. Waar blijft de tijd? Hoezo, hoofdpijn? Die komt vanzelf. Ik kan daar echt met nostalgie aan terugdenken. ‘Dream on, mafkaan’, buldert Blond bozig.
Als de Romeinen de kalender invoeren is het hek ook niet gelijk van de dam wat verjaardagsfeestjes betreft. Alleen de goden worden in het zonnetje gezet. Pas vanaf de achttiende eeuw worden de eerste verjaardagen gevierd, maar alleen binnen de betere kringen. Armoedzaaiers hebben niks te makken en zijn al blij dat ze het leven hebben. Na de industriële revolutie in de negentiende eeuw en de uitvinding van het bakpoeder komen verjaardagstaartjes binnen handbereik van Jan met de pet. Daarna is er ook geen houden meer aan. “Lang zal ze ..’
Ik zie mezelf als jong jongetje nog zitten met een glas gele grenadine in mijn hand tijdens zo’n typische ‘kringverjaardag’. Mijn oma en ik zijn op dezelfde dag jarig en zij krijgt alle aandacht. (Nee, ik wil er níet over praten!) Tot overmaat van ramp vieren we ook nog de verjaardag van ome Frits, die een dag later aan de beurt is. Dat verhoogt de feestvreugde niet, want Frits is geen lachebekje. ‘Weer een jaar dichter bij m’n graf!’ grauwt hij chagrijnig. Hij keilt zijn zesde kelkje jenever naar binnen spoelt de borrel weg met een halve liter Amstel bier. ‘Zo gaat het tenminste wel lekker snel,’ mompelt tante Nel fel. Buiten op straat is een reusachtige opblaaspop op een keukenstoel gezet. Op de buik hangt een bord waarop staat geschreven: ‘Abraham.’ Ome Frits wordt vijftig en dat is in zijn ogen stokoud. Hij waant zich al in het voorportaal van de dood. Elke dag ziet hij Magere Hein met zijn zeis voorbij sjezen op zijn brommer.
Zelf heb ik inmiddels Abraham, Isaak en Jacob gezien. Blijmoedig ga ik op pad naar Jozef en hoop op termijn ook nog de rest van de Bijbelse Gideonsbende tegen te komen. Efraïm en Metusalem, maken jullie je borst maar nat. Ik kom eraan! Ouder worden, ik kan me er niet druk om maken. Fris en fruitig fiets ik elke week de polders in. Schrijver Simon Carmiggelt heeft ons bestaan ooit eens magistraal samengevat: ‘Leven is niet veel anders dan babbelen, verjaardag wensen en met een glimlach aan iets anders denken.’
JAAP VAN DEURZEN
Mijn boek: ‘Camera loopt’ komt 1 maart 2024 uit en kan worden besteld bij Walburg Pers. https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464562163/camera-loopt