Ik zie de Bun-Baard-man stoer stappen. Ik zit in de auto en wacht voor de deur van de supermarkt totdat een regenbui is overgedreven. De viriele, hip geklede dertiger swingt kaarsrecht als een stadscowboy over straat. Manmoedig trotseert hij de regen. Zie mij! Bewonder mij! Begeer mij! Je krijgt mij de pis niet lauw. Ik ben een échte man. Hij heeft een keurig getrimd baardje en bovenop zijn hoofd prijkt een potsierlijk, postmodern knotje. (Bun) Het dotje is doorweekt en hangt als een slappe bol wol scheef op zijn schedel. Hij loopt op hippe, blauwgekleurde bordeelsluipers, maatje 47, met zo’n sierlijk motief. Minister Hugo de Jonge is dol op dat soort schoenen.
Opeens gebeurt het, de man komt aan bij het vluchtheuveltje midden op de weg en stoot met de punt van zijn chique schoen tegen de stoeprand en struikelt. Hij klapt voorover en belandt op zijn knieën. Au! Op zijn gezicht verschijnt een pijnlijke grimas. Als ik door mijn oogwimpers naar dat knotje kijk, lijkt het alsof ik naar een grote, opgeschoren poedel zit te staren. Ik barst in lachen uit. Sterker nog, ik zit te schateren. Snikkend laat ik mijn hoofd op het stuur rusten. De tranen lopen over mijn wangen. Ik kan niet meer stoppen. Dit is leedvermaak in het kwadraat.
Leedvermaak: Het genoegen scheppen in het leed van een ander. Plezier dat je hebt als een ander iets vervelends overkomt. (Bron: Van Dale woordenboek.)
Ik schaam me rot. Waarom doe ik dit? Wat zegt dat over mij? Ik ben altijd al een fan geweest van programma’s als America’s Funniest Home Videos en Bananasplit. Ik lig slap als ik die huisgemaakte blooperfilmpjes zie. Neem de wijsneus die een sierlijke duik wil maken in het zwembad. Maar hij glijdt uit en knalt met zijn kop keihard tegen de rand van het bad. Of de vrouw in een bruidsjapon die tijdens de fotosessie als een zeemeermin op een rots in de branding gaat liggen en door een grote golf wordt weggespoeld. Foetsie. Ze stapt even later uit het water als een witte, doorweekte dweil en klapt dubbel van het lachen. Herinnert u zich dat filmpje nog van Jan Peter Balkende die op een surfplank met wieltjes gaat staan en dan als een stijve Hansworst achterover kukelt. Ze kunnen me opvegen als ik dat zie. Elke keer weer.
Zich verkneukelen over andermans leed is overigens helemaal niet zo wereldvreemd, blijkt uit mijn diepgravende onderzoek. Het woord leedvermaak komt bijna in alle talen voor. De Duitsers waren er in de zestiende eeuw al vroeg bij met Schadenfreude, maar dat verbaast me dan weer niet.
De Denen namen het woord over en maakten er skadefryd van, maar probeer dat in vredesnaam niet uit te spreken als u een kunstgebit heeft. De oude Grieken gebruikten het woord epichairekakia. Wie kent het niet? Poetin ligt plat als hij zijn Amerikaanse collega Joe Biden onhandig ziet klungelen op een vliegtuigtrap en bezondigt zich vervolgens aan zloradiye. Alleen de Italianen, Spanjaarden, Britten en Japanners hebben geen woord voor leedvermaak, hoewel de Japanners wel een ander gezegde hebben: ‘Het ongeluk van anderen smaakt als honing.’
Ik denk gelijk aan het onvolprezen programma: ‘Idols’. Dat was een talentenjacht die openstond voor iedereen die meende te kunnen zingen. Zelden heb ik zoveel vals zingende aspirant-wereldsterren zien ploeteren tijdens de auditierondes. Daar bleven Blond en ik voor thuis. We lagen kreupel van het lachen op de bank. Die preludes waren overigens leuker dan de uiteindelijke finale. Toen jurylid Gordon de kwelende kandidaten begon te vernederen, was het snel uit met de pret. Blijkbaar kun je ook te ver gaan.
Bij mij is de lol er ook af als er doden vallen. Denk aan de onderzeeër die een tijdje geleden van de radar verdween in de Noord-Atlantische Oceaan. Aan boord zat een roedel miljardairs die een vermogen had neergeteld om het wrak van de Titanic van dichtbij te bekijken. De grappen die tijdens de zoektocht werden gemaakt hakten erin: ‘Billionaires are good people, deep down!’ Het leedvermaak stopte abrupt toen bekend werd dat de vijf rijkaards om het leven waren gekomen omdat de onderzeeër was geïmplodeerd.
Maar terug naar de hamvraag: Waarom verkneuteren we ons zo over het leed van een ander? Hoogleraar psychologie en leedvermaak-expert Wilco van Dijk van de universiteit van Leiden heeft het antwoord: ‘We kunnen er voordeel uithalen. Het beloningscentrum in onze hersenen wordt erdoor geactiveerd. Het werkt hetzelfde als wanneer je een cadeautje krijgt of seks hebt. Het is gewoon lekker.’
Als Duitsers een belangrijke internationale voetbalwedstrijd verliezen staan we te jubelen. Toen de producent van elektrische fietsen Van Moof onlangs failliet ging, konden veel mensen er geen traan om laten. Velen vonden het op de een of andere manier wel rechtvaardig. Niet iedereen kan zich namelijk zo’n fiets van duizenden euro’s veroorloven. Lekker puh.
‘Afgunst voedt leedvermaak meer dan elke andere emotie,’ zegt een andere bolleboos die ervoor doorgeleerd heeft. ‘We zien onze vijand liever falen dan dat we onze vriend zien winnen.’
Die ijdele hipster, met zijn baardje en zijn fattige, blonde knotje, mocht van mij dus wel op zijn bek gaan. Mijn emotie is waarschijnlijk voortgekomen uit jaloezie, want ik loop er zelf bij als Malle Eppie en ik heb een kop als mandril.
Tja, ik ben ook maar een mens.
JAAP VAN DEURZEN