Er was er eens een zeemeermin die leefde op de bodem van de zee. Op haar vijftiende zwemt ze naar de oppervlakte en wordt strontverliefd op een prins die op een schip voorbijzeilt. Een storm steekt op en de sukkel slaat overboord en legt bijna het loodje. De parmantige prins wordt opgevist door de bakvis met de staart. Ze laat hem bewusteloos op het strand achter waar een meisje hem vindt. De verliefde meermin maakt een deal met de zeeheks. Ze ruilt haar mooie stem in voor een paar benen à la Marlene Dietrich. Benen waarover schrijver Godfried Bomans ooit iemand citeerde die zei: ‘Had mijn vrouw maar één zo’n been.’
De zeemeermin moet wél beloven om met de prins te trouwen. Zo niet, dan zal ze veranderen in zeeschuim. De prins valt als een blok voor die benen en wil met haar in zee. Maar de twee wisselen geen woord want het wicht heeft geen stem meer. Dat schiet niet op. De prins trouwt met het meisje dat hem op het strand heeft gevonden. De kleine zeemeermin is gedoemd om in schuim te veranderen, tenzij ze bereid is om een broodmes in zijn prinselijke rug te steken, maar dat vertikt ze. Nu zit ze al sinds 1913 in Kopenhagen aan de waterkant en is uitgegroeid tot de grootste Deense toeristenattractie. Tot zover het suikerzoete sprookje van Hans Christian Andersen.
We gaan terug naar 2016. Beeldend kunstenaar Palle Mørk hakt uit een klomp graniet een zeemeermin en noemt het beeld: ‘Tegen heimwee’ (Mod hjemve) Hij verkoopt zijn meermin aan het havenstadje Asaa in Noord-Jutland, die er het 140-jarig bestaan van de haven mee markeert. Opeens breekt de pleuris uit. ‘Dit is plagiaat! For Helvede!’ blèren de erfgenamen van kunstenaar Edvard Eriksen die het oorspronkelijke beeldje in 1913 heeft gemaakt. Hij heeft de opdracht gekregen van Carl Jacobsen, de rijke brouwer van Carlsberg-bier, zeg maar de Deense Freddy Heineken. Carl heeft een balletvoorstelling gezien van het zeemeermin-sprookje en is helemaal hoteldebotel van Ellen Price die de hoofdrol vertolkt. Hij wil haar vereeuwigen in een bronzen beeld dat hij zal schenken aan de Deense hoofdstad. Hij vraagt Price om model te staan voor beeldhouwer Edvard Eriksen. Maar die krijgt alleen toestemming om haar hoofd te gebruiken. De preutse ballerina wil voor geen goud in haar blootje poseren. De naakte torso is gemodelleerd naar Eriksens echtgenote Eline. Gedoe, maar het komt goed. Op 23 augustus 1913 wordt het beeld onthuld.
Eriksen sterft in 1959. Zijn familie erft het auteursrecht, dat tot 70 jaar na zijn dood zal blijven gelden. Via de website mermaidsculpture.dk laten de erfgenamen potentiële kopers flink bloeden voor een kopie van het bronzen beeld. In de originele afmetingen kost zo’n beeldje 81.900 euro. Iedere onverlaat die er zonder toestemming vóór 2029 een kopie van maakt slepen ze voor de rechter. Dat gebeurt regelmatig en met succes. In dit geval gaan de erfgenamen nog een stapje verder. Ze eisen dat Palle Mørks’ granieten beeld in Asaa in gruzelementen wordt geslagen. De actie moet live worden gestreamd zónder dat er publiek bij is. Er moet ook een forse schadevergoeding worden betaald. Wat zullen we nou krijgen? For Satan!
Een reporter van de New York Times vindt het wel een sappig sprookje en wijdt er een artikel aan dat snel door andere media wordt overgenomen. Van heinde en verre stromen nieuwsgierige Denen en buitenlandse toeristen naar Asaa om de zeemeermin te zien. Het havenstadje staat ineens op de kaart. De gemeente verkoopt karrevrachten ansichtkaarten van het beeld, de horeca jubelt. Kassa! Tak!
Burgemeester Mikael Klitgaard zegt tegen een Deense krant: ‘Luister, je kunt je natuurlijk afvragen of dit kunstwerk geïnspireerd is op het origineel. Maar waar het hier om gaat is dat de twee meerminnen helemaal niet zoveel op elkaar lijken. Het beeld in Asaa is gemaakt van graniet, en niet van brons. Bovendien heeft ze een permanentje en is het niet bepaald moeders mooiste. Dit is echt waanzin!’ De erfgenamen geven geen sjoege zolang de zaak onder de rechter is.
Kunstenaar Palle Mørk zegt boos: ‘Weet je, alleen de Taliban slaan kunstwerken kapot! Dat gaat hier niet gebeuren! Toedeloe!’ In Kopenhagen draait Hans Christian Andersen zich om in zijn graf.
JAAP VAN DEURZEN