“I’am so bored with it all” verzucht de Britse staatsman Winston Churchill op zijn sterfbed op 24 januari 1965. Daarna geeft hij piepend de pijp aan Maarten. Bij elkaar opgeteld heeft hij in zijn hele leven zo’n kwart miljoen Cubaanse sigaren opgerookt. Zijn beroemde laatste woorden betekenen vrij vertaald zoiets als: “Het hele gedoe komt m’n strot uit!” 

Het is absoluut geen vergelijking maar ik ben benieuwd naar Mark Ruttes’ laatste woorden als hij in 2055 terugkijkt op zijn politieke loopbaan als VVD-voorman. Hoogstwaarschijnlijk herhaalt hij zijn klassieke mantra: “Daar heb ik totaal geen actieve herinnering aan.” Het trauma van de ondergang van zijn partij, dertig jaar eerder, heeft hij nooit kunnen verwerken. (Grapje!)

Famous last words. Het zijn soms juweeltjes. Zoals die van de Franse astroloog en ziener Nostradamus die op zijn doodsbed voorspelt: “Morgen bij zonsopgang zal ik er niet meer zijn.” De bofferd krijgt gelijk. In andere gevallen zijn de laatste woorden ronduit komisch. Zo zegt de ter dood veroordeelde Amerikaanse moordenaar James Rodgers tegen de sergeant van het vuurpeloton of hij, bij wijze van laatste wens, misschien een kogelvrijvest kan krijgen. Zijn lichaam verandert een minuut later in een menselijk vergiet. Lachen! 

‘We kunnen de cultus rond die laatste beroemde woorden ook ánders aanpakken,’ zegt de Deen Mikael Bertelsen. In 2020 produceert hij het televisieprogramma Det sidste ord (Het laatste woord.) Daarin interviewt hij bekende Denen. De gesprekken worden ingeblikt en pas na de dood van de geïnterviewden uitgezonden. Tegen het eind van elk gesprek verlaat de journalist de studio. De gast, die dan nog volledig bij de pinken is, krijgt de kans om de famous last words te spreken. De Amerikaanse streamingsdienst Netflix vindt het een briljant idee en koopt de rechten van het programma. 

De eerste gast is mijn grote heldin, de beroemde Britse biologe Jane Goodall die 11 dagen geleden op 91-jarige leeftijd is overleden. Jane is 26 jaar oud als ze, tegen alle adviezen in, naar Oost-Afrika verhuist. Ze wil koste wat kost het gedrag van wilde chimpansees bestuderen. Iedereen vraagt haar of ze van lotje is getikt. Dat doen jonge vrouwen simpelweg niet! Maar ze doet het tóch en krijgt de zegen van haar moeder.

Gaandeweg gaan we totaal anders kijken naar chimpansees en onszelf als mens. Zeker als Goodall ontdekt dat de apen, net als wij, gebruik maken van werktuigen. Dat is niet zo vreemd want deze apensoort is onze naaste verwant. We delen 98,7% van ons DNA met de chimpansees. 

Ik kan erover meepraten, omdat het elke dag weer lijkt alsof ik zelf een dwergchimpansee in huis heb. Bij Blond stroomt er in plaats van bloed een soort koelvloeistof door haar aderen. Ze heeft het altijd koud. Als ze naar bed gaat voert ze een bizar ritueel uit. Ze graaft zich in onder zes dekbedden en gluurt daarna als een blond bonobo-aapje over de rand van die massieve laag donsdekens! 

Terug naar Me Jane, die ooit dol was op Tarzanfilms! Soms zit ik met tranen in mijn ogen naar haar verhaal te luisteren. Wat een vrouw. Onder handbereik staat een glas whisky waar ze verlekkert aan nipt gedurende het gesprek. “Ik ben geen alcoholist, hoor,’ zegt verontschuldigend.

Naast haar op tafel staat een stoffen speelgoedaapje. Het is mister H. Ze heeft de knuffel 34 jaar geleden gekregen van de Amerikaan Gary Haun. Die is ervan overtuigd dat hij haar een ‘chimpansee’ heeft geschonken, maar hij is blind en komt bedrogen uit. Jane pakt zijn hand en laat hem het staartje van het namaakaapje voelen en zegt: “Chimpansees hebben geen staarten.” 

In het hiernamaals zou ze heel graag haar geliefde chimpansee David Greybeard weer tegenkomen. Op een weerzien met haar twee ex-echtgenoten zit ze niet te wachten en zegt: “Ze waren allebei extreem jaloers en konden niet verdragen dat mijn carrière zo succesvol was.” Over die andere grote, geheime liefde in haar leven, wil ze niks zeggen.

De bescheiden Jane Goodall beschrijft zichzelf als iemand die op aarde is gekomen om mensen hoop te geven. “De wereld wordt steeds donkerder. Niet alleen in de Verenigde Staten maar ook in andere landen waar er op politiek vlak een enorme verschuiving is naar extreemrechts. Dat is desastreus voor het milieu. We zitten inmiddels in de zesde massa extinctie!”  

Ze heeft het over het feit dat gigantisch veel organismen die ooit op aarde hebben geleefd zijn uitgestorven. Iets dat luidkeels wordt ontkend door machtige rechts-extreme politici. Als het aan haar ligt mogen Donald Trump, Elon Musk en Vladimir Poetin in een ruimteschip naar een andere planeet worden geschoten. Jane gelooft in reïncarnatie en zegt met een vilein lachje: “Mochten ze alsnog terugkomen dan graag als proefdieren in een laboratorium.”

Het verhaal over onze mooie planeet moet volgens haar verteld blijven worden. Goodall: “Ik geef veel lezingen aan bazen van grote bedrijven. Op een dag kwam er een man naar me toe en die zei: “Wat de doorslag heeft gegeven is m’n dochtertje van acht. Die kwam een keer uit school en zei: ‘Pappa, ze zeggen dat jij de planeet pijn doet. Dat is toch niet waar, hè? Want het is ook míj́n planeet.’ Die opmerking raakte z’n hart. We moeten echt alles doen wat in ons vermogen ligt om de wereld beter te maken. Voor de kinderen van vandaag en die van de toekomst.” 

Ze kijkt met die lieve, oude ogen bijna smekend in de lens van de camera. Nu maar hopen dat alle Haagse slimmeriken naar haar gaan luisteren. 

JAAP VAN DEURZEN

“Famous Last Words” Netflix