Aap, noot, Mies, Wim, zus, Jet, Teun, vuur, Gijs…Ik kan het leesplankje van hoofdonderwijzer Mattheus Bernard Hoogeveen nog steeds foutloos opdreunen. Oké, Does was ik even vergeten, die zat in zijn Hók. Boeien! Ik had als zevenjarige geen idee wat ik aan het doen was tijdens dat klassikale gebrul.’ Ik blèrde dat hele rijtje woordjes tot vervelens toe gedwee mee totdat het een permanente plek kreeg in mijn grijze massa.
Ik was gefascineerd door de rurale plaatjes die Cornelis Jetses bij het leesplankje had getekend. Ik keek mijn ogen uit. Ik was in onze volkswijk Feyenoord in Rotterdam-Zuid nog nooit een schaap tegengekomen. Duiven noemden we vliegende ratten en Kees scheet ons speelplantsoentje onder. Gijs en Teun waren mijn absolute helden. Jet vond ik wel een lekker ding met dat lange blonde haar. Ik had als dwerg al een oog voor vrouwelijk schoon. Dat het leesplankje de belangrijkste letters en klanken van onze taal bevatte, besefte ik nauwelijks. Dat de varianten au en ou er niet op stonden, had ik óók niet door.
De oe, eu, ui en uu werden wél gescoord. Dat zijn die befaamde tweeklanken waar buitenlanders hun strottenhoofd op breken. Het leverde de Marokkaanse komiek Najib Amhali bijvoorbeeld de grap op over hoersubsidie.
Dat leesplankje heeft er op de een of andere manier wél voor gezorgd dat ik al jarenlang begrijpend kan lezen. Daar heb ik nog steeds héél veel plezier van. Dat gun ik iedereen. De tranen springen in mijn ogen als ik lees dat de leesvaardigheid van onze lieverdjes letterlijk achteruit blijft hollen. Een op de drie vijftienjarigen is ongeletterd! Wat is er in vredesnaam aan de hand in onderwijsland?
Leraar van het Jaar 2023 Pieter Uittenbogaard is speciaal rapporteur op het Binnenhof en volgde alle politieke perikelen rond het onderwijs van dichtbij. Zijn boek Tussen klas en Kamer is deze week uitgekomen. Pieter is zich rot geschrokken en zegt in een interview: ‘Het is simpelweg onaanvaardbaar dat een groot aantal Nederlandse jongeren het onderwijs verlaat zonder op een niveau te kunnen lezen, dat hen in staat stelt goed mee te draaien in de maatschappij’. Tja, dat zal wel, maar wat zegt dat? Leonardo Da Vinci, Albert Einstein, Pablo Picasso of John Lennon zijn als dyslectische kneuzen toch ook goed terecht gekomen?
Aan de andere kant moet je er niet aan denken, dat je als mannelijke statushouder in Staphorst het stadhuis binnenstapt en een aanvraag doet voor hoersubsidie. Teun en Gijs klieven eigenhandig je schedel met een zeis. “Hier spreken wij het woord van de Heere,” schreeuwt Teun met consumptie en geeft de genadeslag. Maar goed, ik dwaal af.
Terug naar Pieter Uittenbogaard. Dat is een man met passie en daar houd ik wel van. Hij adviseert Dicky Schoof om geen ‘asielcrisis’ uit te roepen maar een ‘leescrisis.’ Daar is wel een ruggengraat van schokbeton voor nodig en een rugzak vol pecunia. Ik ben bang dat Pietertje een roepende in de woestijn zal worden. Dit kabinet wil namelijk 361 miljoen euro bezuinigen op het onderwijs en komt daar waarschijnlijk nog mee weg ook. Penny wise, pound foolish, zeggen de Britten dan. In de Tweede Kamer lopen voornamelijk parlementsleden rond met ruggengraten van bananenmoes.
En dat is zó triest, want Pieters plannen zijn heel ambitieus. Binnenkort introduceert hij zijn Deltaplan Leesvaardigheid. Kinderen krijgen, als het aan hem ligt, gewoon weer een verplichte boekenlijst voor hun snufferd. Alle boeken móeten gelezen worden. Door kunstmatige Intelligentie gefabriceerde uittreksels zullen niet meer worden geaccepteerd. Basta!
Onze bengels moeten ook weer een krant gaan lezen en Sesamstraat moet op tv terug naar de vooravond. Het programma, dat ooit in de VS is bedacht om kinderen in achterstandswijken bij te spijkeren in taal, zou nu ook in Nederland opnieuw een belangrijke rol kunnen gaan spelen. Sterker nog, Sesamstraat wordt onmisbaar als we onze samenleving niet nóg verder willen debiliseren.
Om boeken toegankelijker te maken voor iedereen moet de btw daarop worden afgeschaft, stelt Uittenbogaard voor. Daar krijgen onze nieuwbakken Haagse politici gelijk puistjes van in hun nek, want dit kabinet wil de btw op boeken juist verhogen van 9 naar 21 procent. Hoe oliedom kun je zijn?
Tot slot stelt Pieter voor om alle leerlingen aan het eind van groep 8 een boek te schenken. Dat is natuurlijk een geniaal idee. Ik heb gelijk een eureka momentje en kom met een bescheiden voorstel, waarom niet kiezen voor het boek: ‘Camera Loopt’ . Dat schijnt een meesterwerk te zijn en wordt door uitgever Walburg Pers een bestseller genoemd. Lezers beweren dat ze het in één adem hebben uitgelezen. Het boek is actueel, informerend, spannend, toegankelijk en bij vlagen humoristisch. Waar vind je ze nog? Sommige verhalen kunnen ietwat confronterend zijn; maar och, jongeren die Tough Life Gangland spelen, kunnen wel tegen een stootje. Het bloed druipt soms uit die tablets.
‘Op zaterdag 16 november vaart de stokoude Klaas met zijn Pieten weer ons land in en meert af in Vianen. Zet Camera Loopt maar bijtijds op uw verlanglijstje. Hé Japie, ben je nou over de ruggetjes van onze ongeletterde pubertjes bezig met een achterbakse marketingtruc? Ja hé? Wat bedoel je met: Ik kon uit frustratie over dit kabinetsbeleid geen einde aan dit flutverhaaltje verzinnen? Wat een flauwekul. Zo jammer dit. Bah!
JAAP VAN DEURZEN