‘Welke interviews uit je carrière zijn je nou het meest bijgebleven?’ Ik krijg de vraag vaak. De lijst is lang, maar één van de meest dierbare gesprekken die ik heb gevoerd is met de aimabele Deense cartoonist Kurt Westergaard. Hij maakte de omstreden tekening van de profeet Mohammed met een bom in zijn tulband. Aanstaande woensdag is het precies vijftien jaar geleden dat die cartoon werd gepubliceerd.
We schrijven 30 september 2005. De Deense krant Jyllands Posten drukt een pagina vol Mohammed-cartoons af van diverse Deense tekenaars. Redacteur Flemming Rose wil een debat starten over de zelfcensuur in de Deense media. Hij is correspondent in Moskou geweest en heeft een pokkenhekel aan censuur.
Hij komt op het idee omdat schrijver Kaare Bluitgen geen illustrator kan vinden voor zijn kinderboek: “De Koran en het leven van de profeet Mohammed.” Het afbeelden van Mohammed wordt door islamieten beschouwd als heiligschennis.
De angst van de tekenaars is te begrijpen. Op 2 november 2004 is in Amsterdam filmmaker Theo van Gogh op straat vermoord nadat zijn islam-kritische film: “Submission Part 1” is verschenen.
Veel Deense cartoonisten haken daarom af, maar sommigen zijn bereid om hun versie van de profeet te tekenen.
Onder de kop: ‘Muhammeds mange ansigter’ (de vele gezichten van Mohammed) verschijnen twaalf cartoons, waaronder de tekening van Kurt Westergaard. Deense moslims gaan woedend de straat op, maar het protest bloedt snel dood. Maandenlang kraait er wereldwijd geen haan naar de cartoons.
Dat is tegen de zin van een groep Deense imams. Die reizen naar het Midden-Oosten om daar persoonlijk de tekeningen te laten zien aan politieke en geestelijke leiders. De rapen zijn gaar. Deense ambassades worden in brand gestoken. Bij de demonstraties vallen meer dan honderdvijftig doden. Na een tijdje waait de bui weer over, maar op de achtergrond blijft de rel na etteren.
Op 12 februari 2008 worden drie moslims in Kopenhagen opgepakt. Ze hebben een moordaanslag op Kurt Westergaard en Flemming Rose voorbereid. De verontwaardiging is groot. Veel kranten drukken uit solidariteit de Mohammed-cartoons opnieuw af. Jonge moslims steken in Kopenhagen auto’s in brand. Weer is er sprake van een cartooncrisis. Ik reis op de bonnefooi af naar Denemarken. Ik wil koste wat kost Kurt Westergaard spreken en dat lukt. Op zijn door artrose aangevreten knieën hobbelt de sympathieke tekenaar moeizaam de redactie van Jyllands Posten op.
Met zijn zwartleren vestje en zijn fleurige zijden sjaaltje lijkt hij op een bejaarde bohémien uit het hippie-tijdperk. Hij heeft eigenlijk geen zin in het interview. Maar voor een Hollander die Deens spreekt maakt hij een uitzondering, we spreken twee uur met elkaar. Vrouwlief Blond is meegekomen en Westergaard blijkt een heerlijke charmeur, die speciaal voor haar een tekening uit zijn archief haalt en signeert. Spijt van zijn Mohammed-tekening heeft hij nooit gehad.
“De vrijheid van meningsuiting is het hoogste goed dat we hebben!! Ik zou het zo weer doen in een gelijke situatie. Ik heb nooit een racistische, of beledigende tekening willen maken. De bedoeling van de cartoon was om te laten zien dat islamitische terroristen de profeet Mohammed hebben gegijzeld voor hun eigen snode plannen. Vandaar die bom in de tulband. De gevolgen heb ik natuurlijk nooit kunnen voorzien.”.
Tot negen keer toe wordt er een aanslag op de krant Jyllands Posten verijdeld. Op 1 januari 2010 dringt een Somaliër met een bijl de beveiligde woning van Westergaard binnen. De tekenaar rent naar de eerder in zijn huis gebouwde ‘panic room’ en overleeft de aanslag. Westergaard, die deze zomer 85 jaar is geworden, staat nu onder permanente politiebewaking. Maar de terreur tegen tekenaars van spotprenten houdt niet op.
Op 7 januari 2015 worden twaalf cartoonisten van het satirische tijdschrift Charly Hebdo op de redactie in Parijs afgeslacht en wordt er later ook nog een joodse supermarkt overvallen, waarbij vier doden vallen. Alle daders worden gedood. Hun handlangers staan deze maand voor de rechter in Parijs. En de geschiedenis herhaalt zich weer.
Bij het begin van de rechtszaak drukt Charly Hebdo de cartoons, die de aanleiding waren voor de slachtpartij in 2015, opnieuw af. Afgelopen vrijdag heeft dat verschrikkelijke gevolgen. Twee radicale moslims plegen een bloedige aanslag en steken, voor het oude kantoor van Charly Hebdo, uit wraak voor de publicatie twee mensen neer met een slagersmes. Ik kan daar wel om janken, houdt het dan nooit op…..?
JAAP VAN DEURZEN