Liegen, bedriegen, beetnemen, beuzelen, bruinbakken, belazeren, onwaarheden zeggen, etc. etc. De lijst met synoniemen is ellenlang, maar liegen doen we allemaal. Het is onder psychologen een geliefd studieonderwerp. In Scandinavië is er bij het Institut for Psykologi zojuist een groot driejarig project van start gegaan om de waarheid boven tafel te krijgen over het fenomeen ‘liegen’. Veel weten we al, want er zijn boeken over vol geschreven. Bijvoorbeeld over het feit dat volwassenen het gemiddeld twee keer per dag doen. Liegen dus. Jazeker, u ook. Onze behoefte om zomaar wat te gaan lopen fantaseren neemt wel af naarmate we ouder worden, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Tenzij je in de politiek zit natuurlijk.
Op de een of andere manier zijn we allemaal verwant aan Pinokkio. Het blije houten manneke komt in 1883 uit de creatieve koker van de Italiaanse schrijver Carlo Collodi. De neus van het vrolijke ventje gaat groeien als hij liegt. Wat een vondst. Leuk toch? Ik heb me wel eens afgevraagd hoe dat eruit zou zien als dat bij de homo sapiens gebeurt. Ik denk bijvoorbeeld even aan onze gekozen volksvertegenwoordigers zoals Jesse en Thierry of onze ministers Woppie en Huug. Al die baasjes hebben bij voorbaat al een stevige ruiker. Probeer maar eens uit die Tweede Kamerbankjes te komen met die lange kokkerds. Dat is gedoe hoor. Dat wordt een wedstrijdje neusschermen.
Opperhoofd Mark Rutte (‘Ik heb daar geen actieve herinnering aan.’) kan na een rondje Kamervragen helemáál geen kant meer op. Die moeten ze met die grote snotkoker uit het Torentje takelen, om hem vervolgens weer op het Plein te planten. Daar zal een vrachtwagen met oplegger klaar staan om de eeuwig lachende puntneus op zijn rug naar huis te brengen. Dat is een bruinbakker, hoor.
Maar niemand is vrij van zonde. We hoeven niet eens zo ver van huis te gaan om leugenaars te ontmaskeren. Ik begin even bij mezelf. Onlangs heb ik op zolder mijn diploma’s van de middelbare school in een schoenendoos teruggevonden. Het schaamrood stijgt me na vijftig jaar nog steeds naar de kaken. Op de achterkant van een van mijn getuigschriften heb ik mijn cijferlijst geplakt. Ik zie veel achten en negens, want ik ben een pienter pubertje. Alleen voor Engels heb ik onder de maat gescoord. Het is een schandvlek, waar ik wel even wat op verzin. In een vlaag van verstandsverbijstering maak ik van een mager 5-je een onbeholpen 6-je. Het ziet er niet uit. Zelfs Stevie Wonder ziet het bedrog nog. Ik loop de boel dus grotesk in de maling te nemen.
Als ik solliciteer op een vacature voor een commercieel medewerker bij Siemens krijg ik gelijk de rekening gepresenteerd. De Hun van personeelszaken blijft sadistisch doorvragen: ‘Heb je nou een vijf of een zes gekregen voor Engels? Ik begrijp er niks van? Daar stond toch eerst een vijf, of zie ik dat verkeerd? Ik zou in ieder geval zweren dat het geen zes is.’ Ik antwoord resoluut: ‘Het is écht een zes, meneer, de leraar heeft dat verkeerd ingevuld en heeft het later gecorrigeerd.’ Ik duw hem bijna omver met mijn Pinokkioneus. De representant van het Duitse elektronicaconcern kijkt me drie minuten lang ijskoud aan, schudt tergend traag zijn hoofd en zegt dan als een Gestapo galbak: ‘Ik geloof er niks van. Raus und schnell!’ Als een wezel sluip ik met de staart tussen de benen het chique pand uit.
De vraag is natuurlijk, waarom liegen we zo vaak en zo veel? Neem vrouwlief Blonds’ mantra: ‘Ik ben over vijf minuten klaar, hoor!’ Nou, ga er dan maar eens even lekker voor zitten en knal een beugelfles bier open. Leun rustig achterover en pak de weekendbijlagen van de kranten erbij en begin op je gemak te lezen. Daar krijg je namelijk ruimschoots de tijd voor. Die vijf minuten worden minstens een uur.
Natuurlijk zijn er pathologische leugenaars. Die houden ook nooit op. Gek genoeg zijn het vaak intelligente, gefortuneerde personen. Die liegen veel vaker dan minderbegaafde armoedzaaiers. Maar eerlijk is eerlijk, het gros van de mensheid bezondigt zich vooral aan leugentjes om bestwil, zeg maar het zogenaamde ‘sociaal aanvaardbaar liegen’. Niemand voelt zich daar schuldig over. En terecht, want daar zijn al heel wat huwelijken mee gered.
‘Dat was heerlijk, schat!’ zeggen we na een maaltijd die niet te hachelen is geweest. Met moeite hebben we de zielloze, zouteloze hap door onze strot zitten wurmen. Lang leve de liefde. ‘Die jurk staat je heel mooi,’ lispel je met een stalen smoel. Maar het liefst zou je vrouwlief er een heksenbezem bij cadeau doen.
Zowel mannen als vrouwen liegen over hun gewicht. Ze willen vooral geen gezichtsverlies lijden. Heel wat vrouwen hangen lulverhaaltjes op over hun menstruatie. Met het vermeende bloedverlies zou je ondertussen het IJsselmeer kunnen vullen, blijkt uit een Britse enquête. Veertig procent van de vrouwen geeft de leugen ook volmondig toe. Het is dé manier om aan de wellustige, grijpgrage handjes van manlief te ontkomen. ‘Nee George, vandaag even geen seks! Tante Betje is op bezoek!’
(Leuk weetje: Wist u dat menstruerende Duitse vrouwen die ‘rote Tante’ te logeren hebben of ‘Der Onkel aus Amerika’? Franse vrouwen schijnen het nog gekker te maken en halen hele volksstammen in huis en roepen strijdvaardig: ‘Les Anglais ont débarquéis!’ De Engelsen zijn geland! Het is een zinspeling op de rode uniformen van de Britse soldaten. Tja, verzin het maar.) Twaalf procent van de mannen liegt schaamteloos over het aantal bedpartners dat hij in zijn leven heeft afgewerkt. Ik denk gelijk aan de onsterfelijke woorden van de Amerikaanse zanger Tom Waits:
They…claim about being able to get more ass
Than a toilet seat.
(Zie Google translate)
Zo zijn we allemaal lekker bezig. Misschien hebben we niet eens door dat we liegen. Leugens worden waarheid. Ik vraag me af welke wetenswaardigheden er straks uit dat uitgebreide Scandinavische onderzoek komen. Ik ben trouwens ook benieuwd naar de meest vernuftige leugen die ú ooit heeft verzonnen. Wel eerlijk zijn, hè, want u kent het aloude cliché: Al is de leugen nog zo snel….’
JAAP VAN DEURZEN