Miles Davis, de geniale jazztrompettist, is deze week dertig jaar dood. ‘Houden zo!’ hoor ik de boze echo van wijlen mijn moeder. Ze wilde ooit een langspeelplaat van de zwarte koperblazer rectaal bij mij inbrengen. Dit gebeurde nadat ze uit pure wanhoop, krijsend 27 rondjes om de tafel had gerend. Ze werd gillend gek van zijn’ trompetgetetter.’
(Ik maakte dertig jaar later overigens hetzelfde mee toen mijn zoons de ‘muziek’ van de Teutoonse heavy metalbands: ‘Vampires on Tomato Juice’ en ‘Rammstein’ tegen de pijngrens van 120 decibel afspeelden.)
Miles Davis blaast op 28 september 1991 zijn laatste adem uit en ik ben helemaal van de kaart. De Picasso van de jazz, die zo’n beetje alle muziekstijlen beheerst, heeft mijn leven veranderd. Uit onderzoek blijkt dat muziek hele rare dingen doet met het brein.
Laat bijvoorbeeld een te vroeg geboren baby luisteren naar harpmuziek en de groeihormonen slaan op tilt. Na een paar maandjes gepluk aan die snaren ligt er een Bokito-kopie in de wieg. Wil je als slijter duurdere wijnen verkopen? Zet dan een klassiek moppie op. Als muziekminnende wijnkoper ga je geheid voor de bijl. Zo wil ik direct een fles Château Latour 2003 aan mijn lippen zetten, à raison van 1029 euro, als ik bij mijn slijter Reinbert de Leeuw de Gnossiennes van Erik Satie hoor spelen. Ik raak totaal betoverd en zie Rein’s benige vingers vertraagd over de toetsen glijden. Ik heb stante pede schijt aan al het geld in de wereld, want ó wat is dat mooi.
(Sommige mensen leggen overigens liever een strop om hun strot als ze naar het werk van de excentrieke Franse componist luisteren. Vrolijk word je er niet van, wel rustig.)
Muziekvoorkeur blijft een kwestie van individuele smaak. Zelf ben ik een muzikale omnivoor, hoewel ik toondoof ben voor heavy metal. Bandleden van heavy metal bands moeten wat mij betreft in isoleercellen worden opgesloten waarin de hele dag muziek van Bach, de Beatles en Miles Davis te horen is. Tijdens het luchten geldt een milder regime en wordt Dreetje Hazes’ feestnummer ‘Leef’ gedraaid. Flauwekul natuurlijk! Wie ben ik om iemands muziekkeuze te bepalen? Het brein dicteert wat mooi is of niet! Van luisteren naar Mozart word je echt niet slimmer, zoals wel wordt beweerd.
Wat dat betreft worden er heel wat ‘broodjes-aap-verhalen’ verteld over de invloed van muziek op de hersenen van mens of dier. Koeien gaan heus niet méér melk produceren als ze klassieke muziek horen. Ik zie die malle weide-meiden al voor me als boer Biet, Bach’s Cello Suite No.1 in G-Major via grote luidsprekers over zijn land laat schallen. Ik hoor Bertha 3 tegen Bertha 5 blaten: “Ach lieverd, dit is zo mooi! Hoor die cello’s! Ik voel mijn uiers vibreren. Dat worden weer kannen vol melk, meid!” Waarna ze genoegzaam een hap sappig gras richting lebmaag perst.
Terug naar Miles. Het wonder voltrekt zich als ik zeventien ben. Op een dag hoor ik opeens dat ijle, bijna kwetsbare geluid van Miles Davis’ trompet uit een speaker sijpelen. De muziek glijdt linea recta mijn nucleus accumbens binnen, het ‘pleziercentrum’ in mijn hersenpan. Daar wordt een vat dopamine aangemaakt, dat ó zo onmisbare prethormoon. Mijn prefontale cortex, die bepaalt of ik iets mooi vind of niet, viert een feestje. Mijn hippocampus slaat de muziek voor altijd op. Mijn brein staat in brand. Zonder dat ik het doorheb zit ik naar de Matthäus Passion van de geïmproviseerde jazzmuziek te luisteren: KIND OF BLUE. Het is de heilige hoogmis onder muzikanten en het meest verkochte jazzalbum aller tijden.
Het moment valt samen met mijn eerste periode met vrouwlief Blond. Ze denkt dat ik kierewiet ben geworden als ik met gesloten ogen, intens genietend, naar Miles’ muziek zit te luisteren. Ik mag vertrekken. Dertig jaar later ontmoet ik haar opnieuw. Ze is milder en wijzer geworden. Na drie sessies Kind of Blue is ze om. Ze trekt wel een grens als de jazz, in haar beleving, verandert in een zenuwslopende bebop snelkookpan. Rustig geblazen, bluesy jazz is haar favoriete variant. Muziek waarbij je gelijk denkt aan de verstilde schoonheid in het schilderij Nighthawks at the Diner van Edward Hopper.
Miles, goed dat je er was, bedankt voor de virtuoze muziek!
JAAP VAN DEURZEN