De zon schijnt aan een strakblauwe hemel. Ik hoor het hypnotiserende geluid van mijn fietsbanden op het asfalt. De route door Waterland, ten noorden van Amsterdam, is een van mijn favoriete fietstochten. Het ooit drooggelegde moeras heeft wel wat weg van een grasgroene, platte pannenkoek. Op de een of andere manier vind ik het licht hier altijd schitterend mooi. Het landschap wordt doorkruist met sloten, die namen hebben als: Kleisloot, Zwanekesloot en Weersloot. De monumentale kerktoren van Ransdorp doemt op. Verspreid over de weides liggen grote balen hooi. Ze zijn in zwart glimmend plastic verpakt. Als ik door mijn oogwimpers kijk, lijken ze op overgedimensioneerde stukken Engelse drop. Ik vond dat mierzoete spul als kind nooit te pruimen, maar juist deze pikzwarte stukjes pikte ik er altijd tussenuit.
Een stevige zuidwestenwind blaast in mijn rug en ik zweef met een snelheid van 31 kilometer over de fietspaden in deze prachtige polders. Ik heb het gevoel dat ik door de wind word gedragen. Dit is geluk, ik heb me nog nooit zo vrij en veilig gevoeld. Alles is pais en vree.
Het is zó’n schril contrast met de grauwe oorlog in de Donbas, in het oosten van Oekraïne. Daar staan op dit moment de zonnebloemen in bloei. Ze hebben het landschap veranderd in een grote gele zee. Maar sommige akkers liggen er verminkt bij vanwege de loopgraven die er kriskras doorheen zijn gegraven. Jonge jongens sterven hier dagelijks op gruwelijke wijze aan beide zijden van de frontlinie. Met de levering van Amerikaanse clustermunitie zullen dat er op termijn zeker nog veel meer worden. Ik hoor de moeders huilen.
‘Het zal wel, ik kan er ook niks aan doen,’ hoor ik sommige mensen roepen. De oorlog is sleets geworden. Na anderhalf jaar zijn we de verschrikkelijke beelden van gevechtshandelingen, kapotgebombardeerde appartementen en bloedende slachtoffers zat. De maat is vol, het strand lonkt. Het conflict sleept zich eindeloos voort en er is geen eind in zicht. De vriendelijke Oekraïense vakkenvuller in onze lokale Appie weet intussen precies waar de Calvé slasaus Naturel staat, als ik haar erom vraag. ‘Dyakuyu’ (Dank je wel).
De strijd in de Donbas spookt de hele week door mijn hoofd. Morgen is het precies negen jaar geleden dat vlucht MH17 van Malaysia Airlines uit de lucht wordt geschoten door een Russische raket. Rebellen commandant Igor Ivanovich Strelkov, één van de daders van de aanslag, is in ons land veroordeeld tot levenslang en loopt, o ironie, vrij rond in Rusland. Hij is een populaire militaire blogger geworden. Door zijn toedoen worden bijna 200 Nederlanders de dood in gejaagd. Het gebeurt in 2014 tijdens de prelude van de oorlog die nu gaande is. Dagelijks komen de gruwelijke beelden van de rampplek op mijn netvlies. Ik zie de met bloed bevlekte zonnebloemvelden nog kristalhelder voor me. In juli 2014 schrijf ik als RTL-Nieuws verslaggever op een hotelkamer in Donetsk:
Een geknakte zonnebloem hangt bijna troostend over een open geplofte koffer. Er schiet een brok in mijn keel. Dit is een spontaan natuurmonument voor de bezitter van de reiskoffer. We staan op de plek waar de cockpit van vlucht MH17 is neergestort. De piloot zat volgens een ooggetuige nog met zijn veiligheidsgordel om in zijn stoel toen zijn lichaam werd geborgen. Cameraman Han Pannevis en ik zijn voor de laatste keer deze reis op de plek van de ramp. Allebei zijn we bezig de personen te visualiseren die bij de spullen horen. Maar dat is een onmogelijke taak. Totdat sommige passagiers ineens een gezicht krijgen. Een soldaat haalt bij een controlepost een leren etui tevoorschijn en laat een stapel familiefoto’s zien. Ik zie momentjes van geposeerd geluk, gestold op glimmend fotopapier. Ik hoor de echo van iemand die roept: “En nu roepen we allemaal even: ‘cheese’! Ik zie blij lachende gezichten van ó zo gewone burgers die op vakantie gingen.
Ik fiets de dijk van Volendam op en slok in vliegende vaart twee harinkjes naar binnen. In de winkel naast de visboer perst een dikke Duitser zich in een Volendammer vissersdracht. Hij poseert met een stenen pijp met een lange steel voor de camera. Hij kijkt erbij alsof ie net in zijn broek heeft gepoept. Zijn vrouw klapt dubbel van het lachen. Zijn puberdochter filmt hem met haar mobieltje en roept: ‘Toll Vati’.
Zuchtend keer ik om en rijd in de richting van Monnickendam. De huizen in het stadje zijn met vlaggetjes versierd. Voor de oude stadspoorten, die voor de gelegenheid zijn herbouwd, staan oudere vrouwen gekleed volgens de laatste middeleeuwse mode. ‘We vieren dat we de slag op de Zuiderzee 450 jaar geleden hebben gewonnen van de Spanjaarden, meneer,’ zegt een van de vrouwen trots, alsof ze zelf nog met vaten buskruit heeft lopen slepen. De burgemeester van Monnickendam, Cornelis Dirkzoon, die in 1573 vijfentwintig schepen van de watergeuzen aanstuurt, hakt de veel sterkere Spanjaarden op de Zuiderzee in de pan en bevrijdt Noord-Holland.
Ik stap de Grote kerk van Monnickendam binnen om er de tentoonstelling ‘Strijd om de vrijheid’ te zien. Met meer dan 4000 Playmobilpoppetjes wordt er 1000 jaar geschiedenis van Nederland uitgebeeld. ‘De Slag om de Zuiderzee’ is het pronkstuk. De waanzin van de oorlog verbeeld door stokstijve, plastic mannekes met een glimlach rond hun speelgoedmond. Met de slogan ‘Speel je eigen slag met Playmobil!’ roept het Waterlandsmuseum de Speeltoren de jeugd op om met de kunststof poppetjes ‘de gebeurtenissen uit het verleden naar hartenlust na te spelen.’ Oorlogsvoering ter leering ende vermaeck voor kleuters. Hoe groot wil je de tegenstellingen hebben.
Licht depressief rijd ik door de polder terug naar huis en denk aan de dag van morgen. Het klinkt als een cliché, maar uit het diepst van mijn hart wens ik de nabestaanden van alle slachtoffers van de aanslag op vlucht MH-17 heel veel kracht en wijsheid.
JAAP VAN DEURZEN