Denkt u ook nog wel eens terug aan die verplichte spreekbeurten op de middelbare school? Was u er ook zo pages voor? Scheet u peuken als u voor die klas ging staan om een verhaal te houden over uw harige cavia? Ja hè? U zag waarschijnlijk de hele klas indutten tijdens uw spreekbeurt, die u lardeerde met foto’s van Kareltje, die aan een bospeentje knabbelde. Heeft u enig idee hoe dat kwam? Niemand kon erom lachen! Terwijl humor toch een onmisbaar element is tijdens een voordracht, hoe zwaar het onderwerp ook is. Ik weet er alles van want ik houd ze geregeld over mijn boek Camera Loopt. (Ik slinger er even een commercieel slimmigheidje tussendoor; moet kunnen, ja toch?)
Terug naar de humor in speeches. Malinca Verwiel schreef er een leuk boek over: ‘Impact maken met humor. Hoe maak je de zaal gek? Ze is oprichter van de School voor Humor & Authenticiteit en één van de pioniers achter Loesje. Natuurlijk zijn er talloze boeken en cursussen over hoe je een goeie voordracht kunt houden. Gaap! Maar over het gebruik van humor in een speech heb ik nog nooit zó expliciet gelezen. De vraag is wél waarom je als spreker humor zou gebruiken? Moet je humor wel áltijd gebruiken? Is de werkelijkheid soms niet te pijnlijk om er lollig over te doen?
Malinca Verwiel: “Je kunt élk onderwerp met humor benaderen. Élk onderwerp? Jazeker, élk onderwerp. Echte humor, met behoud van de pijn, frustratie en tragiek van het leven, is het allermoeilijkste wat er is. Praten kunnen we allemaal. De tijd vollullen ook. Maar maak maar eens in tien minuten een onuitwisbare indruk…. Spreken zou net zoiets als ademen moeten zijn… Maar spreken is ook doodsangst nummer 1. Terwijl we het zouden moeten zien als één groot verjaardagscadeau, een gift, een onderdompeling in aandacht, nieuwsgierigheid en leergierigheid,” schrijft Verwiel.
We krijgen een kort college over de drie heilige theaterwetmatigheden. Het publiek gaat om je lachen:
1) Als je ze sympathiek vinden. 2) Als ze je geloven. 3) Als ze je begrijpen.’
De manier waarop je een grap brengt is belangrijker dan de grap zelf. Zelfs een bijna opgewekte dode als de Belg Philippe Geubels kan er met zijn slome stem en glinsteroogjes een humoristisch feestje van maken.
In hoofdstuk twaalf lezen we over ‘visuele verrassingen’. Zoals een fles wijn opentrekken halverwege je speech. Verwiel: “Een visuele verrassing is een komisch en vaak hilarisch element, omdat het tastbaar is en alledaags. Show, don’t tell!’
Zoiets kan natuurlijk ook verkeerd uitpakken. In september 2011 staat GroenLinks Tweede Kamerlid Jolande Sap krampachtig aan een stekker te trekken die in zo’n stugge stekkerdoos zit. Ze wil de Kamer laten zien hoe graag ze van het kabinet Rutte af wil, dat gedoogd wordt door de PVV , maar ze krijgt dat pokkending er niet uit: “Kijk meneer Wilders, zo trekt u de stekker eruit!” zegt ze en blijft eraan sjorren tot ie eruit schiet. Geert Wilders reageert gelijk: “Voorzitter, volgens mij heeft bij mevrouw Sap de stekker er nooit ingezeten.” Briljant!
Maar de ‘moeder aller mislukte visuele verrassingen’ blijft natuurlijk de speech van de beroemde fysioloog Giles Skey Brindley in Las Vegas. Brindley komt, gekleed in trainingsbroek, het podium op. Zijn verhaal gaat over het injecteren van papaverine in de penis om een erectie te krijgen. Bij gebrek aan een model heeft hij zichzelf met het spul ingespoten. Op een groot scherm laat hij vervolgens dertig dia’s zien van zijn orgaan in allerlei vormen van stijfheid. Daar had hij het bij kunnen laten. Maar om zijn punt te drukken gaat hij een stap verder en laat zijn broek op z’n knieën zakken. Het publiek staart stomverbaasd naar de stijve Joris van de gerenommeerde professor. Oké, daar ga je ook niet dood van, maar Brindley is nóg niet tevreden. Met de broek op de knieën strompelt hij het podium af om de toeschouwers de hardheid van zijn pielemuis te laten voelen. De boot is aan.
Een tante Pollewop op de eerste rij valt in katzwijm. Vrouwen beginnen hysterisch te gillen, klimmen over stoeltjes en nemen schreeuwend de benen. De goedbedoelende Brindley schrikt zich het leplazarus. Hij loopt terug naar het podium en maakt, met de staart tussen zijn benen, zijn speech af. Zijn ‘visuele verrassing’ is geen succes gebleken. De humor is ver te zoeken. Beste sprekers, jullie zijn gewaarschuwd, lees dat boek!
JAAP VAN DEURZEN
Malinca Verwiel: “Impact maken met humor. Hoe maak je de zaal gek?”
Uitgeverij Boom. ISBN 9789024464296