‘Mijn ‘spiegeloog’ zeg dat ik veel meer in me krach moet gaan staan. Dat gekke wijf is goed, joh,’ hoor ik een vrouw in de trein naar Rotterdam zeggen tegen een vriendin. ‘Iedereen wals gewoon over me heen, joh, attenoje! Doe effe dit, doe effe dat! Ik kèn het niet meer an, joh, ja toch? Ik zit verdomme helemaal in mijn burn-down. Ik môt veel meer in me krach gaan staan, zegt die mafkaan. Ik môt ook wel eens gewoon ‘nee’ kènnen zeggen, niettan, ja toch?’ zingt de vrouw in dat heerlijke Feyenoord-kampioensdialect, dat doorspekt is met natte ‘t’s’. Ze heeft blijkbaar de gewoonte om elke zin drie keer te herhalen.
Ik heb geen flauw idee waar ze het over heeft. Want hoe doe je dat: In je kracht gaan staan? Sta je dan met je poten in een teiltje ijskoud water en fluit je op hoge toon het Wilhelmus? Ben je daarna weer paraat om te vechten voor volk en vaderland? Ik weet het écht niet. Ik hoorde deze week ook iemand zeggen: ‘Je moet wel ‘dicht bij jezelf’ blijven.’ Ja, waar wil je anders zijn? Bij de buurvrouw?
Ik hoor dit soort prietpraattaal tegenwoordig zo vaak. Ik stoor me eraan, want het is zó ontzettend nietszeggend. Kent u ook van die mensen die de godganse dag lopen roepen: ‘Helemaal goed!’ Daar word ik gillend gek van. ‘U komt voor meneer Willemse? Helemaal goed!’ Ik mag door naar de volgende ronde. Mensen die in de horeca werken zijn de ergste. ‘Mag ik twee zwarte koffie?’ vraag ik in een willekeurig wegrestaurant. ‘Helemaal goed,’ antwoordt een meisje met een lieve uitstraling. ‘Wilt u er ook een lekker stukje appeltaart bij?’ vraagt ze en likt ter illustratie haar lippen af. ‘Nee hoor, dank je wel.’ ‘Toppie, helemaal goed.’
Weet je wat écht niet te pruimen is? Helemaal leuk! ‘Kom je zaterdag ook? Ja!? Helemaal leuk!’ Columniste Japke -d. Bouma van NRC Handelsblad noemt het ‘jeuktaal.’ Ze windt zich al jaren op over deze vaagtaal en heeft er een trits boekjes over geschreven, waaronder het hilarische: ‘Ga lekker zélf in je kracht staan.’ ‘De allerergste is trouwens in je kracht kómen. Want dan stond je er blijkbaar nog niet uit jezelf in.’
Dit soort taalgebruik is onuitroeibaar. Dat is echt een ‘dingetje’ hoor! Hebbie ff’? Ik ga stuk!’ ‘Mij nie bellen, hoor’ Dat vind ik niet ‘vet’. Ik zal er toch mee moeten ‘dealen’ en het uiteindelijk ‘een plekje moeten geven’. Ergens in de buurt van mijn galblaas of zo. Het is ook een ‘stukje’ verantwoordelijkheid, hé? ‘Zeg maar’ ‘eigenlijk’ een ‘stukje’ zelfbewustzijn. Bla, bla, bla.
Vaagtaal is een LOA die te vergelijken is met een SOA. Een LOA is een door lezen en luisteren overdraagbare aandoening. Vaagtaal bestaat uit woorden en uitdrukkingen die onduidelijk, dubbelzinnig, misleidend, overbodig of storend zijn,’ doceren de makers van de site vaagtaal.nl. De schrijvers komen met een hartstochtelijke oproep:
‘Deze website is je vaccinatie tegen vaagtaal. Boordevol voorbeelden van vaagheid, maar ook met raaktaalregels voor hoe het beter, duidelijker en krachtiger kan.’ Hulde! We hebben het dan niet eens gehad over de talloze Engelse en Amerikaanse uitdrukkingen waar onze taal tegenwoordig mee wordt vervuild. Daar word je ook niet echt chill van.
Ik steek als voormalig nieuwsboertje de hand ook in eigen boezem. Nieuwsbulletins staan stijf van taalclichés. Verslaggevers en presentatoren hebben het tot vervelens toe over ‘geld dat bij de banken tegen de plinten klotst.’ ‘Dat het kabinet Rutte XVI alweer ‘de noodklok luidt’ vanwege de ‘gierende inflatie’. Nu staan er mogelijk tienduizenden banen ‘op de tocht.’ Dan zit de ‘schrik er goed in’, want dat nieuws ‘slaat in als een bom’’. De vakbonden denken ‘daar natuurlijk heel anders over, en zeggen dat het ‘vijf voor twaalf is.’ Kippenvel.
‘Hé, Van Deurzen! En jij dan met die flutstukkies van je, met dat overdreven gebruik van buitenlandse termen? Meneertje wil graag laten zien dat ie een woordje over de grens spreekt, hè? Val jij nooit eens in herhaling, knul? Dat gezeik over ‘helemaal goed’ en ‘toppie’ daar heb je het al tachtig keer over gehad, hou daar eens mee op, man. Verzin wat nieuws!
Natuurlijk ben ik schuldig als het aankomt op clichés en herhalingen. Touché. Mea culpa. Ik probeer wél zoveel mogelijk op te letten. Overal vind je infectiehaarden van vaagtaal. De lijst is oneindig lang met: beleidsbabbels, onderwijs-lingo, management-speak, nieuwsgeneuzel en reclamegereutel.
Denk bijvoorbeeld aan het krankzinnig makende jargon in de zorgsector. Daar lopen talloze ‘advizeurders’ rond die er de gekste dingen uitflappen: ‘Het ziekenhuis is een profit-centre en de patiënt is een mondige klant die geheel zelfstandig zijn zorgvraag definieert en zijn persoonsgebonden budget in een rugzakje met zich meedraagt.’ Mag ik een teiltje?
Ik stop ermee. Ik word gek van mijn eigen gezeik. Ik ben een azijnpisser aan het worden, een zure man die blijkbaar niet meer met zijn tijd mee kan. Misschien denk ik te veel aan ‘vroegguh’ toen iedereen nog normaal lulde. Het was de tijd dat geluk heel gewoon was. En ja, dát is dan weer wél een van míj́n clichés. Zo blijven we bezig. Het is ploeteren geblazen. Helemaal (niet) leuk!
JAAP VAN DEURZEN
P.S. Ik ben benieuwd naar uw voorbeelden van vaagtaal! Kom maar op.