“Mam begraven? Mam cremeren? Mam had Alzheimer en wist zich geen wens meer te herinneren. Toen ze stierf, lag ik naast haar. Haar dood leek volstrekt… ‘gezond’. Wat kunt u mij zeggen over dood? Spreekt u de dood of schrijft u of verwenst u de dood? Durft u de dood te omarmen, te leren kennen? Dat, als hij komt u hem weet te ontvangen? De dood kan iets zeggen over ons. We gaan dood…allemaal.”
De koude rillingen glijden elke keer weer over mijn rug als ik de reclamefilm van uitvaartorganisatie Yarden bekijk. Ik zie de vuurrode mond met achtentachtig tanden in het doorleefde gelaat van actrice Adelheid Roosen. Ik ben als de dood en wild gefascineerd door haar wijd opengesperde ogen. Roosen heeft een rode jas aan en speelt dat ze de zilverkleurige urn met de as van haar demente moeder in haar handen houdt. Ik zie de stukjes confetti die ze over haar ‘ma’ strooit in de open kist. Adelheid krijgt 32 duizend stemmen en wint met overmacht de Loden Leeuw voor de meest irritante reclame-uiting. Ik vind het filmpje briljant, want de commercial komt keihard binnen. Tenminste bij mij. Vooral die gefluisterde slotzin is fenomenaal: “We gaan dood… Allemaal.”
In een flits trekken de gezichten van Dieuwertje Blok, Loretta Schrijver, Ron Brandsteder, Rob de Nijs en Manuela Kemp voorbij. En natuurlijk de glimlach van vrolijke Frans, die zich vorige week als Gods’ zetbaas op aarde mocht melden aan de hemelpoort. “Goed gedaan, Frans, je hebt me uitstekend vertegenwoordigd,” zei Petrus vriendelijk en klapte hem op zijn schouder. “Zoek maar een mooi wolkje op en ga lekker uitrusten.”
Maar het houdt niet op. Als ik thuiskom zie ik vrouwlief Blond somber uit het raam staren. “Jonni Boer is dood,” zegt ze sip alsof ze het over een oude buurjongen heeft. Op 17 november 2014 sta ik met tweeënvijftig verslaggevers om hem heen in een grote hal in Maastricht. Jonni’s restaurant De Librije in Zwolle krijgt voor de zoveelste keer drie Michelinsterren toebedeeld. Ik houd een microfoon onder zijn olijke hoofd en zeg met zo’n zalvend VPRO-stemmetje: “Hoe is het nou gekomen? Wat gaat er door je heen, Jonni?” Broodnuchter antwoordt hij: “Die drie sterren zijn zo mooi, man. Ik ben er blij mee.” Hij lacht schalks en omarmt zijn vrouw. Einde interview.
Op woensdag 23 april 2025 trekt Magere Hein een van zijn smerigste wapens uit zijn arsenaal. Hij laat een bloedprop in een bloedvat van Jonni’s long sluipen. De topkok sterft op zestigjarige leeftijd op Bonaire aan een longembolie.
“Het gaat nu wel erg hard, hè?” fluistert Blond en schudt haar hoofd. ‘s Avonds haalt ze aan tafel twee van de vier flinterdunne speklapjes van mijn bord en zegt: “Dit zijn er wel genoeg. Daar moet je het mee doen.”
Terug naar de vraag van Adelheid Roosen. Wat zegt de dood over ons? Dat de één eerder gaat dan de ander is een gegeven. Daar is geen peil op te trekken. Maar ik worstel met de vraag: “Durft u de dood te omarmen, te leren kennen? Dat, als hij komt u hem weet te ontvangen?” Nee, ammenooit niet! Ik moet er niet aan denken. Pierlala is in huize Van Deurzen niet welkom. Hij kan een knietje krijgen. Ik knal de deur in zijn benige smoel als ie aanklopt. Opzouten, het leven is verrukkelijk.
“Heb je er dan nooit aan gedacht?” vroeg iemand me laatst. “Zeker met jouw werk.” Nee, ik heb nooit langer dan twee seconden aan de dood gedacht, ook niet in ramp -en oorlogsgebieden. Dat is geen ontkenning van het fenomeen, want ik besef dat ik inmiddels met één poot in het voorportaal van de onderwereld sta. Hemelen zit er na mijn zondige leven niet in. Niet Petrus wacht mij op, maar de driekoppige hellehond Cerberus en de god Hades. Spannend, maar als het me gegund is zou ik graag nog even willen blijven. Maar ja, Jonni, Ron, Rob, Loretta en Dieuwertje zullen ongetwijfeld hetzelfde hebben gedacht. Het liep anders, ook voor Koos, Kees, koning, keizer en admiraal, want we gaan allemaal. Ik zal de dood nooit begrijpen en de zin van het hiernamaals ook niet.
Ik ben het eens met de Chinese filosoof Confucius, wiens graf ik ooit in China bezocht. ‘Foetsie’ vond het levenseinde een raadsel en zei: “Hoe wilt u de dood begrijpen? U begrijpt het leven nog niet eens.” Onze gele vriend had gelijk. Er zijn maar twee zekerheden: de dood en de belastingen. Wat er daarna gebeurt blijft een eeuwig raadsel en houdt ons flink bezig. Misschien had schrijfster Iris Murdoch wel gelijk toen ze zei: “Er is geen hiernamaals, er is alleen hier, het oneindig kleine, oneindig grote en volstrekt veeleisende heden.” Daar kan ik wel mee leven.
JAAP VAN DEURZEN